Nieumyślne przestępstwo spowodowania utraty broni

• Autor: Andrzej Turczyn
• 8 sierpnia 2015
• komentarzy 15

Spowodowanie utraty broni lub amunicji to przestępstwo o charakterze nieumyślnym. W praktyce jest bardzo niewiele takich przypadków. Warto jednak pamiętać o dość surowych zasadach odpowiedzialności nieumyślnej, aby staranność związaną z przechowywaniem broni była wysoka.

Posiadanie broni palnej wiąże się z obowiązkiem dysponowania bronią w sposób uniemożliwiający jej utratę. Poza ryzykiem cofnięcia pozwolenia na broń, istnieje także przepis ustanawiający odpowiedzialność karną. Art. 263§4 kodeksu karnego stanowi: Kto nieumyślnie powoduje utratę broni palnej lub amunicji, która zgodnie z prawem pozostaje w jego dyspozycji, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Sprawcą przestępstwa opisanego w art. 263§4 kk może być wyłącznie ten, kto posiada broń lub amunicję zgodnie z prawem. Chodzi o utratę broni palnej lub amunicji przez osobę, która zgodnie z prawem pozostaje w jego dyspozycji. Będzie to nie tylko o posiadanie broni na podstawie pozwolenia na broń czy władającego bronią np. w oparciu o umowę użyczenie (art. 28 ustawy o broni i amunicji). Za spowodowanie utraty broni, odpowiadał będzie każdy kto zgodnie z prawem włada bronią lub amunicją. Zatem odpowiedzialność ponosił będzie ten, kto ma np. uprawnienie do wytwarzania broni, jej naprawy, obrotu bronią, jej przechowywania (np. magazynier broni w klubie sportowym) lub w inny sposób broń lub amunicja pozostaje nawet przejściowo w jego władaniu (np. przewoźnik broni wykonujący jej przewóz). Odpowiadać za utratę broni może np. kustosz muzeum, jeżeli broń palna jest w zbiorze muzealnym. Sprawcą może również być każdy inny legalny posiadacz broni palnej lub amunicji (np. agent ochrony, żołnierz, policjant). Nie odpowiada art. 263§4 kk ten kto utracił broń palną lub amunicję, a która pozostawała w jego posiadaniu niezgodnie z prawem.

Przez utratę broni należy rozumieć spowodowanie utraty władztwa nad bronią lub amunicją, która skutkuje całkowitą lub czasową niemożności ich odzyskania. Nie ma przy tym znaczenia, czy broń lub amunicję ktoś objął we władanie (ukradł, znalazł) czy też nie. Utrata może być wynikiem działania lub zaniechania (np. przewożenia, przenoszenia czy przechowywania broni z naruszeniem obowiązujących zasad ostrożnego postępowania, np. niezabezpieczenia przed kradzieżą). Utrata broni palnej lub amunicji może nastąpić przez jej zgubienie, pozostawienie w miejscu, w którym nie powinna ona pozostawać, lub na skutek niezachowania zasad jej przechowywania czy reguł ostrożności, w konsekwencji dokonania kradzieży przez inną osobę. Uznaje się, że ogólna reguła ostrożności dla osób posiadających broń w oparciu o ustawę o broni i amunicji, jest określona w art. 32 ust. 1 ustawy o broni u amunicji. Broń i amunicję należy przechowywać i nosić w sposób uniemożliwiający dostęp do nich osób nieuprawnionych.

Nie jest przestępstwem utraty broni lub amunicji nieumyślne spowodowanie zniszczenia broni lub amunicji. Pozostanie ewentualny problem dowody polegający na konieczności wykazania tożsamości zniszczonej broń, z dotychczas posiadaną.

Przestępstwo z art. 263§4 kk jest ścigane z urzędu.

Przestępstwo opisane w art. 263§4 kk można popełnić tylko nieumyślnie. Zgodnie z art. 9§2kk Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć. Podstawowe znaczenie dla przyjęcia nieumyślności ma niezachowanie przez sprawcę ostrożności.

Reguły ostrożności zazwyczaj określone przez akty prawne różnej rangi. Mogą tu też wchodzić w grę różnego rodzaju instrukcje, okólniki. Reguły ostrożności i poziom wymagań ostrożnego zachowania określa się według standardu obowiązku związanego z przynależnością sprawcy do kręgu legalnych posiadaczy broni palnej. Ogólna reguła ostrożności dla osób posiadających broń w oparciu o ustawę o broni i amunicji, jest określona w art. 32 ust. 1 ustawy o broni u amunicji: Broń i amunicję należy przechowywać i nosić w sposób uniemożliwiający dostęp do nich osób nieuprawnionych. W przypadku osób dysponujących bronią w oparciu o inne przepis prawa tworzone są teoretyczne wzorce starannego policjanta, starannego rusznikarza itp.

Kodeks karny wymaga dla przyjęcia nieumyślności, aby czyn był popełniony na skutek niezachowania ostrożności. Nie każde bowiem naruszenie reguły ostrożności pozwala na przypisanie sprawcy tego naruszenia popełnienia czynu zabronionego. Podstawą przypisania skutku będzie naruszenie tej reguły postępowania, która miała chronić przed wystąpieniem danego skutku właśnie na tej drodze, na której on w rzeczywistości wystąpił. Przypisanie czynu zabronionego jest możliwe tylko wtedy, gdy sprawca możliwość popełnienia tego czynu przewidywał lub przynajmniej mógł przewidzieć. Kodeks karny ogranicza przypisywalność do dających się przewidzieć następstw naruszenia reguły ostrożności, co oznacza w zasadzie możliwość przypisania normalnych, a nie nadzwyczajnych następstw.

Można posługiwać się pojęciem lekkomyślności i niedbalstwa jako postaciami winy nieumyślnej. Lekkomyślność zachodzi wówczas, gdy ktoś bezpodstawnie przypuszcza, że uniknie popełnienia czynu zabronionego. Bezpodstawność jest nieracjonalnością procesów decyzyjnych w warunkach, kiedy można było od posiadacza broni oczekiwać prawidłowego wyważenia możliwości uniknięcia utraty broni. Można to określić stwierdzeniem, że w tych konkretnych warunkach utrata broni była obiektywnie przewidywalna.

Niedbalstwo zachodzi wówczas, gdy ktoś mógł przewidzieć ze względu na swój stan fizyczny i psychiczny, mając określoną wiedzę, umiejętności i doświadczenie, że w danych warunkach może spowodować utratę broni. Możliwość przewidywania jako element niedbalstwa o charakterze subiektywnym powinna być oceniona na tle cech osobowości konkretnego człowieka, działającego w określonej sytuacji. Zgodnie z kodeksową zasadą indywidualizacji odpowiedzialności karnej ustalenie owej możliwości przewidywania jest zależne od indywidualnych cech sprawcy (np. jego doświadczenia życiowego, posiadanego doświadczenia, zasobu wiadomości, wykonywanego zawodu) oraz od funkcjonowania jego procesu skojarzeń w chwili czynu. Jeżeli zatem w chwili czynu nie zaistniały szczególne okoliczności mogące uniemożliwić – na tle cech osobowości sprawcy – wywołanie wymaganych w danej chwili skojarzeń w sferze psychiki sprawcy, to można przyjąć, że sprawca mógł przewidzieć skutek swego przestępnego zachowania się.

Spotkałem się z przypadkiem, korzystania przez Policję z art. 51. ust. 2 pkt 7 ustawy o broni i amunicji, w sytuacji przejściowej utraty broni. Przepis ustanawia odpowiedzialność za przechowywanie oraz noszenie broń i amunicji w sposób umożliwiający dostęp do nich osób nieuprawnionych. Sankcją jest kara aresztu lub grzywny, a postępowanie toczy się w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia.

Dostrzeżone w praktyce przypadki.

Prokurator Rejonowy w Żarach skierował do sądu akt oskarżenia przeciwko 73 letniemu mężczyźnie, który w okresie od 02 lipca 2014 r. do 19 sierpnia 2014 r. w jednej z miejscowości koło Żar, prowadząc magazyn broni, nieumyślnie spowodował utratę broni palnej – pistoletu Margolin, w ten sposób, że po odebraniu go od mężczyzny nie dokonał jego właściwego zabezpieczenia poprzez umieszczenie w magazynie broni, pod zamknięciem, zapewniającym  stały i bezpośredni nadzór.

Robert B., były lubelski prokurator apelacyjny jest winny. Nieumyślnie stracił broń, bo nie dbał o jej właściwe przechowywanie. Do takich wniosków doszedł lubelski sąd. Glock i naboje miały leżeć w szafie pancernej, w gabinecie prokuratora. Robert B. przekonywał, że ktoś je stamtąd ukradł. Mężczyzna został oskarżony o nieumyślne naruszenie przepisów regulujących zasady przechowywania broni, nieostrożne postępowanie z nią i pozostawienie w miejscu, gdzie mogła dostać się w niepowołane ręce.