Nie naruszenia prawa, a „odmienna wykładnia”, MSW odpowiada na interpelację.

Komentarz na dzisiaj (28.10.2015 r.) Byłem przekonany, że na interpelację nr 34674 nie zostanie udzielona odpowiedź. Myliłem się. Odpowiedź została opublikowana. Poniżej jej pełna treść. Interpelację prezentowałem we wpisie Interpelacja do ministra spraw wewnętrznych, w sprawie wszczęcia postępowań dyscyplinarnych…

Jak wynika z jej treści, MSW aktualnie przyjmuje wykładnię przepisów prawa prezentowaną przez KGP, w zakresie egzaminów funkcjonariuszy. W związku z ewentualnym prezentowaniem uprzednio odmiennej wykładni nie ma podstaw do stwierdzenia, iż doszło do popełnienia przestępstwa lub przewinienia dyscyplinarnego, zwłaszcza w taki sposób, który nakazywałby podjęcie określonych działań Ministrowi Spraw Wewnętrznych.

Jest stare polskie przysłowie “kruk krukowi oka nie wykole” i w Polsce póki co ono wciąż obowiązuje…, a wy funkcjonariusze Policji i innych państwowych formacji uzbrojonych, chcąc posiadać broń palną będziecie w pewnych przypadkach zdawać egzaminy.

Odpowiedź na interpelację nr 34674

w sprawie wszczęcia postępowań dyscyplinarnych bądź złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstw przez policjantów, odpowiedzialnych za naruszenie przepisów prawa

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Piotr Stachańczyk

Szanowna Pani Marszałek,

w odpowiedzi na interpelację numer 34674 Posła na Sejm RP Pana Pawła Sajaka w sprawie wszczęcia postępowań dyscyplinarnych bądź złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstw przez policjantów, odpowiedzialnych za naruszenie przepisów prawa, uprzejmie przedstawiam co następuje.

Na wstępie pragnę wskazać, że stosownie do art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (t.j.: Dz. U. z 2012 r., poz. 576 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą”, broń palną i amunicję do tej broni można – co do zasady – posiadać jedynie na podstawie pozwolenia na broń wydanego przez właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu zainteresowanej osoby lub siedzibę zainteresowanego podmiotu komendanta wojewódzkiego Policji. Warunkiem uzyskania takiego pozwolenia jest przy tym zdanie określonego egzaminu. Zgodnie bowiem z art. 16 ust. 1 ustawy osoba, która występuje z podaniem o wydanie pozwolenia na broń, jest obowiązana zdać egzamin przed komisją powołaną przez właściwy organ Policji ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności posługiwania się tą bronią.

Wyjątek od powyższej reguły wprowadza art. 16 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym od egzaminu, o którym mowa w ust. 1, zwolnieni są funkcjonariusze Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW), Agencji Wywiadu (AW), Służby Kontrwywiadu Wojskowego (SKW), Służby Wywiadu Wojskowego (SWW), Centralnego Biura Antykorupcyjnego (CBA), Straży Granicznej (SG), Służby Celnej (SC), Biura Ochrony Rządu (BOR), Służby Więziennej (SW), funkcjonariusze lub pracownicy innych państwowych formacji uzbrojonych i żołnierze zawodowi Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (RP), członkowie Polskiego Związku Łowieckiego – w zakresie broni myśliwskiej, oraz członkowie Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego (PZSS) posiadający licencję zezwalającą na uprawianie strzelectwa sportowego – w zakresie broni sportowej, jeżeli zdali taki egzamin na podstawie odrębnych przepisów. Przywołany przepis art. 16 ust. 2 ustawy, wprowadzający wyjątek od przewidzianego w art. 16 ust. 1 ustawy obowiązku zdania egzaminu ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności posługiwania się tą bronią, określa zatem kategorie osób, w przypadku których obowiązek ten nie ma zastosowania. Z powyższego zwolnienia od egzaminu przeprowadzanego w toku postępowania administracyjnego o wydanie pozwolenia na broń można jednak skorzystać jedynie pod warunkiem, że wnioskodawca zdał na podstawie odrębnych przepisów prawa określony egzamin.

Sformułowanie „jeżeli zdali taki egzamin na podstawie odrębnych przepisów” zawarte zostało w części końcowej art. 16 ust. 2 ustawy, po wskazaniu wszystkich podmiotów zwolnionych z obowiązku zdania egzaminu ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności posługiwania się tą bronią, wśród których jako ostatnią kategorię wymieniono członków PZSS posiadających licencję zezwalającą na uprawianie strzelectwa sportowego. Brzmienie art. 16 ust. 2 ustawy, pomimo zastosowanej ciągłości tekstu uzasadnia przyjęcie, że sformułowanie „jeżeli zdali taki egzamin na podstawie odrębnych przepisów”, określające warunki zwolnienia z obowiązku zdania egzaminu ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania danej broni, odnosi się do wszystkich kategorii osób wymienionych w tym przepisie prawa, nie zaś tylko do członków PZSS posiadających licencję zezwalającą na uprawianie strzelectwa sportowego. Wymienione sformułowanie zawarte zostało bowiem na końcu art. 16 ust. 2 ustawy, co oznacza, że dotyczy wszystkich kategorii podmiotów zwolnionych w ramach postępowania administracyjnego o wydanie pozwolenia na broń z obowiązku zdania egzaminu ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności posługiwania się tą bronią.
Gdyby bowiem powyższe sformułowanie odnosić się miało tylko do ostatniej z ww. kategorii podmiotów, tj. posiadających licencję zezwalającą na uprawianie strzelectwa sportowego członków PZSS, umieszczone byłoby ono przed tą kategorią podmiotów, a przepis art. 16 ust. 2 ustawystanowiłby, że „Od egzaminu, o którym mowa w ust. 1, zwolnieni są funkcjonariusze Policji (…), członkowie Polskiego Związku Łowieckiego – w zakresie broni myśliwskiej, oraz, pod warunkiem, że zdali przedmiotowy (lub zbliżony) egzamin na podstawie odrębnych przepisów, członkowie Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego posiadający licencję zezwalającą na uprawianie strzelectwa sportowego – w zakresie broni sportowej.”

Podkreślić przy tym należy, że art. 16 ust. 2 ustawy ma charakter wyjątku od przewidzianego w art. 16 ust. 1 ustawy obowiązku zdania egzaminu ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności posługiwania się tą bronią, nie może być więc (w myśl zasady „exceptiones non sunt extendendae” – tł. wyjątków nie należy interpretować rozszerzająco) interpretowany rozszerzająco. Tymczasem przyjęcie, że warunek zdania egzaminu na podstawie odrębnych przepisów prawa dotyczy jedynie członków PZSS posiadających licencję zezwalającą na uprawianie strzelectwa sportowego, nie dotyczy zaś innych wymienionych w art. 16 ust. 2 ustawypodmiotów zwolnionych z obowiązku zdania egzaminu ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności posługiwania się tą bronią, skutkowałoby niedopuszczalnym rozszerzeniem wyjątkowej sytuacji, jakim jest brak obowiązku zdania egzaminu ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania danej broni, także na te podmioty, inne niż członkowie PZSS posiadający licencję zezwalającą na uprawianie strzelectwa sportowego, które takiego egzaminu nie zdały w odrębnym trybie. Stanowisko, w świetle którego sformułowanie „jeżeli zdali taki egzamin na podstawie odrębnych przepisów” odnosi się do wszystkich kategorii osób wymienionych w art. 16 ust. 2 ustawy, uzasadnione jest zatem w świetle zakazu rozszerzającej interpretacji regulacji wyjątkowych.

Za powyższym stanowiskiem przemawia także wykładnia autentyczna. W przedłożonym do Sejmu RP rządowym projekcie ustawy (Sejm RP III kadencji, druk nr 479), zwanym dalej „projektem ustawy”, zawarto bowiem art. 17 ust. 2, który odpowiada – w znacznej mierze – obecnej regulacji art. 16 ust. 2 ustawy. Art. 17 ust. 2 projektu ustawy stanowić miał bowiem, że: „Od egzaminu, o którym mowa w ust. 1, zwolnieni są funkcjonariusze Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Służby Więziennej, funkcjonariusze innych formacji uzbrojonych i żołnierze zawodowi Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zdali taki egzamin na podstawie odrębnych przepisów.” Ostatecznie, po pracach w Sejmie RP ww. przepis prawa otrzymał numerację art. 16 ust. 2 ustawy, zaś brzmienie uzupełniono m.in. o członków Polskiego Związku Łowieckiego oraz członków PZSS. W pierwotnym brzmieniu art. 16 ust. 2 ustawy stanowił, że: „Od egzaminu, o którym mowa w ust. 1, zwolnieni są funkcjonariusze Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Służby Więziennej, funkcjonariusze lub pracownicy innych państwowych formacji uzbrojonych i żołnierze zawodowi Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, członkowie Polskiego Związku Łowieckiego – w zakresie broni myśliwskiej,oraz członkowie Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego posiadający licencję zezwalającą na uprawianie strzelectwa sportowego – w zakresie broni sportowej, jeżeli zdali taki egzamin na podstawie odrębnych przepisów.”

Zestawienie art. 17 ust. 2 projektu ustawy oraz art. 16 ust. 2 ustawy (zarówno w pierwotnym, jak i aktualnym brzmieniu) świadczy o tym, że celem ustawodawcy było objęcie warunkiem, jakim jest zdanie egzaminu ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności posługiwania się tą bronią (lub podobnego) na podstawie odrębnych przepisów prawa, wszystkich podmiotów wymienionych najpierw w art. 17 ust. 2 projektu ustawy, a następnie w uchwalonym już przepisie art. 16 ust. 2 ustawy. Nie zmienia tego fakt, że w toku prac parlamentarnych nad projektem ustawy uzupełniono katalog podmiotów zwolnionych z obowiązku zdania (w związku z postępowaniem o wydanie pozwolenia na broń) egzaminu ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności posługiwania się tą bronią o członków Polskiego Związku Łowieckiego oraz członków PZSS. Okoliczność ta świadczy bowiem o tym, że warunek wynikający z zawartego już w art. 17 ust. 2 projektu ustawy sformułowania „jeżeli zdali taki egzamin na podstawie odrębnych przepisów”, nie dotyczył tylko wprowadzonej w toku prac parlamentarnych kategorii podmiotów zwolnionych z obowiązku zdania egzaminu ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności posługiwania się tą bronią, jaką stanowią członkowie PZSS, lecz odnosił się i odnosi się nadal do wszystkich zwolnionych z ww. egzaminu podmiotów.

Za omawianym stanowiskiem przemawia również wykładnia celowościowa. Należy bowiem mieć na uwadze, że pozwolenie na broń może być wydane tylko na broń określonego rodzaju i tylko do określonych celów, wskazanych przez osobę, która ubiega się o wydanie pozwolenia na broń. Uzyskanie pozwolenia na broń określonego rodzaju wymaga w konsekwencji, w myśl art. 16 ust. 1 ustawy, zdania egzaminu ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności posługiwania się bronią określonego rodzaju. Nie wystarczy zatem przedstawienie dokumentów potwierdzających zdanie jakiegokolwiek egzaminu, lecz egzamin ten musi dotyczyć tego rodzaju broni, której dotyczy dany wniosek o wydanie pozwolenia na broń. Jakkolwiek art. 16 ust. 2 ustawy ustanawia wyjątek od wymogu zdania ww. egzaminu, jest to dopuszczalne tylko pod warunkiem wykazania znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania broni określonego rodzaju oraz umiejętności posługiwania się danego rodzaju bronią. Sam bowiem fakt, że funkcjonariusz posiada umiejętności w zakresie posługiwania się danego rodzaju bronią (np. bronią palną krótką), nie oznacza, że posiada on umiejętności w zakresie posługiwania się innego rodzaju bronią. Trudno przypuszczać zaś, aby celem ustawodawcy było wyłączenie jakiejkolwiek formy sprawdzenia takich umiejętności w odniesieniu do innych niż członkowie PZSS posiadający licencję zezwalającą na uprawianie strzelectwa sportowego osób wymienionych w art. 16 ust. 2 ustawy.

Mając powyższe na uwadze, należy podzielić stanowisko przedstawione przez Komendę Główną Policji w piśmie z dnia 23 lutego 2015 roku (sygn. Gpp-1428/1355/15), że zwolnienie funkcjonariuszy Policji, a także innych wymienionych w art. 16 ust. 2 ustawy funkcjonariuszy i pracowników formacji uzbrojonych z przeprowadzanego w związku z danym postępowaniem o wydanie pozwolenia na broń egzaminu ze znajomości przepisów prawa dotyczących posiadania i używania broni oraz z umiejętności posługiwania się daną bronią jest możliwe jedynie po przedstawieniu przez wnioskodawcę dokumentu, który potwierdza zdanie przez wnioskodawcę takiego egzaminu (np. w toku odbywanych w związku ze służbą w danej formacji kursów, szkoleń itp.) na podstawie innych przepisów prawa (w tym także przepisów prawa wewnętrznych danej formacji związanych z doskonaleniem zawodowym).

Można przy tym podkreślić, że art. 16 ust. 2 ustawy nie precyzuje, co należy rozumieć pod określeniem „taki egzamin”. Zasadnym jest zatem definiowanie tego egzaminu w świetle art. 16 ust. 1 ustawy. Podstawą zwolnienia z obowiązku zdania egzaminu funkcjonariuszy Policji, ABW, AW, SKW, SWW, CBA, SG, SC, BOR, SW, funkcjonariuszy lub pracowników innych państwowych formacji uzbrojonych i żołnierzy zawodowych Sił Zbrojnych RP, członków Polskiego Związku Łowieckiego – w zakresie broni myśliwskiej, oraz członków PZSS posiadających licencję zezwalającą na uprawianie strzelectwa sportowego – w zakresie broni sportowej, jest bowiem uprzednie zdanie egzaminu „ze znajomości przepisów dotyczących posiadania i używania danej broni oraz z umiejętności posługiwania się tą bronią”, o czym stanowi art. 16 ust. 1 ustawy. Toteż, zgodnie z zasadą racjonalności ustawodawcy, stwierdzić należy, że zwolnienie od egzaminu dotyczy osób, które takiego egzaminu nie potrzebują z uwagi na uprzednie zdanie w istocie tożsamego (verba legis: „takiego”) egzaminu, co każdorazowo wymaga rozważenia w kontekście konkretnego stanu faktycznego, tj. tego jaki egzamin ktoś zdał i jaki ewentualnie miałby zdawać, co wydaje się oczywiste także z punktu widzenia celów i interesu publicznego związanego z egzaminem.

W świetle przedstawionej interpretacji za nieznajdującą podstawy prawnej uznać należy, jak się wydaje, praktykę wydawania osobom wymienionym w art. 16 ust. 2 ustawy, w tym funkcjonariuszom Policji, pozwolenia na broń bez przedstawienia przez te osoby dokumentów potwierdzających zdanie na podstawie odrębnych przepisów prawa egzaminu w zakresie rodzaju broni (w tym broni palnej), którego dotyczy wniosek o wydanie pozwolenia na broń.

Dodatkowo, mając na uwadze kwestie dotyczące wykładni prawnej (jak również ewentualne odmienne twierdzenie co do wyników wykładni literalnej) należy wskazać, że wykładnia literalna jest rodzajem wykładni, która nie zawsze przesądza o wyniku wykładni. Interpretując przepisy prawa należy mieć również na uwadze inne rodzaje wykładni, a także przypadki, w których dopuszczalne jest odstąpienie od stosowania wykładni literalnej. Sąd Najwyższy (SN) w wyroku z dnia 8 maja 1998 roku (sygn. I CKN 664/97, OSNC 1999, Nr 1, poz. 7) wskazał, iż „wolno odstąpić od znaczenia literalnego (potocznego) danego przepisu, gdy znaczenie to pozostaje w oczywistym konflikcie lub sprzeczności ze znaczeniem innych norm systemu, gdy prowadzi do absurdalnych z punktu widzenia społecznego lub ekonomicznego konsekwencji, gdy prowadzi do rażąco niesprawiedliwych rozstrzygnięć lub pozostaje w oczywistej sprzeczności z powszechnie akceptowanymi normami moralnymi”. Z kolei Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 28 czerwca 2000 roku (sygn. K 25/99, OTK 2000, Nr 5, poz. 141) stwierdził, że„w pewnych szczególnych sytuacjach rola wykładni funkcjonalnej nie będzie jednak ograniczać się wyłącznie do roli dyrektywy wyboru jednego ze znaczeń językowych, ale może tworzyć swoiste, różne od alternatyw językowych, znaczenie tekstu prawnego. Przyjęcie takiego swoistego znaczenia tekstu prawnego, ustalonego na podstawie wykładni funkcjonalnej (celowościowej) będzie prowadziło zawsze do wykładni rozszerzającej lub zwężającej. Również w tym wypadku językowe znaczenie tekstu prawnego stanowi granicę wykładni, w tym sensie, że nie jest dopuszczalne przyjęcie swoistych wyników wykładni funkcjonalnej, jeżeli wykładnia językowa prowadzi do jednoznaczności tekstu prawnego. Nie oznacza to jednakże, że granica wykładni, jaką stanowić może językowe znaczenie tekstu, jest granicą bezwzględną. Oznacza to jedynie, że do przekroczenia tej granicy niezbędne jest silne uzasadnienie aksjologiczne, odwołujące się przede wszystkim do wartości konstytucyjnych”. Należy jednakże podkreślić, iż odstąpienie od wcześniej stosowanej wykładni przepisów prawa jest prawnie dopuszczalne, co znajduje również potwierdzenie w stosowalnej praktyce orzeczniczej SN.

Warto zarazem podkreślić, że, jak wskazano w uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 czerwca 2015 roku (sygn. akt II SA/Wa 2254/14): „Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej nie gwarantuje wśród praw obywatelskich, prawa do posiadania broni.
Co więcej, powyższa problematyka w polskim systemie prawnym jest wręcz przeciwnie regulowana, bowiem poddano ją daleko idącym ograniczeniom. Prawa tego nie gwarantują również przepisy prawa międzynarodowego, w tym także prawa europejskiego. Zatem poza wypadkami określonymi w ustawie (…), nabywanie, posiadanie oraz zbywanie broni i amunicji jest zabronione. Ustawodawca ściśle reglamentując cele, na które może być wydane pozwolenie na broń, wskazał szereg właściwości osób, jak i przesłanek, które muszą być spełnione, aby osoba ubiegająca się o pozwolenie na broń mogła je otrzymać, ewentualnie, w przypadku osoby, która takie pozwolenie już uzyskała – by mogła z niego nadal korzystać. Innymi słowy mówiąc, prawodawca obwarował więc warunkami zasady wydawania pozwoleń na broń, łącząc je z celem, jakiemu ma służyć dany rodzaj broni. Zatem ustawodawca, reglamentując dostęp do posiadania broni, wprowadził wymogi, których spełnienie implikuje pozytywną dla strony decyzję”.

Odnosząc się do podniesionej w wystąpieniu kwestii wszczęcia postępowań dyscyplinarnych bądź złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na wstępie pragnę wskazać, że zgodnie z art. 304 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego(Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.), instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa. Stosownie do art. 304 § 2 k.p.k., to organ ma obowiązek złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, ale tylko w sytuacji, gdy dowiedział się o popełnieniu przestępstwa bądź stwierdził popełnienie przestępstwa lub przestępstwo zostało wykryte w zakresie działalności danego organu. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że sama zmiana wykładni przepisów prawa, w opinii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (MSW), nie wyczerpuje znamion czynu zabronionego, w szczególności czynu zabronionego określonego w art. 231 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.), zgodnie z którym, funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Dokonywanie wykładni prawa, a następnie rozstrzyganie w oparciu o taką wykładnię spraw administracyjnych lub sądowych, należy bowiem do ustawowych kompetencji organów administracji publicznej oraz sądów, a zatem wybór jednej z możliwych metod wykładni, a także odstąpienie od dotychczasowej metody wykładni na rzecz innej nie może być traktowane jako przekroczenie przez sędziego lub urzędnika prowadzącego postępowanie administracyjne swych uprawnień, względnie niedopełnienie obowiązków.

Mając zatem powyższe na uwadze, jak również stan faktyczny niniejszej sprawy, oraz dopuszczalność stosowania różnych metod wykładni prawa, w tym także odstąpienia od wcześniej stosowanej wykładni prawnej przepisów prawa, nie można, w ocenie MSW, zgodzić się ze stanowiskiem, w świetle którego ewentualna zmiana linii, a tym samym praktyki orzeczniczej, przez organy administracji publicznej (tudzież sądy), mogłaby być uznana za wyczerpującą znamiona czynu zabronionego, a tym samym potencjalnie – za popełnienie przestępstwa.

W opinii MSW, aktualnie przyjmowana przez KGP wykładnia przepisów prawa w omawianym obszarze jest prawidłowa, zaś w związku z ewentualnym prezentowaniem uprzednio odmiennej wykładni nie ma podstaw do stwierdzenia, iż doszło do popełnienia przestępstwa lub przewinienia dyscyplinarnego, zwłaszcza w taki sposób, który nakazywałby podjęcie określonych działań Ministrowi Spraw Wewnętrznych.

Z poważaniem,

MINISTER

SPRAW WEWNĘTRZNYCH

z up. Piotr Stachańczyk

Sekretarz Stanu

Tags: , ,