Chińska inicjatywa gospodarcza Belt&Road – największy ekonomiczny koń trojański współczesnego świata.

• Autor: Maciej Rozwadowski
• 23 sierpnia 2022
• Brak komentarzy

Poniżej znajdują się konkluzje z artykułu autorstwa Stefanie Weil China’s discourse on the belt and road initiative: a hidden threat to European security logic? , opublikowanego w maju 2022r. w Journal of Contemporary European Studies.

Artykuł można pobrać tutaj : www.researchgate.net

Wnioski.

W niniejszym artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie o podstawowe znaczenia chińskich idei politycznych, prezentowanych w głównej międzynarodowej inicjatywie gospodarczej Chin znanej pod nazwą Belt&Road (dalej BRI). Artykuł ten stara się zapełnić lukę w badaniach nad komunistycznymi/demokratycznymi ideami w studiach nad ideologią bezpieczeństwa.

Teoretycznie, artykuł ten czerpie z badań ideacjonistycznych nad bezpieczeństwem aby stwierdzić, czy polityczne pomysły Chin mogą być rozpatrywane w zgodzie z logiką bezpieczeństwa UE. Chociaż nauka o sekurytyzacji (w stosunkach międzynarodowych – przyp. MR) zajmuje się kwestią chińskich narracji, nie rozważa ona jednak znaczenia chińskich idei komunistycznych. Zgodnie z teorią sekurytyzacji, sytuacja jest sekurytyzowana gdy wprowadza się działania które wykraczają poza procedury demokratyczne. W niniejszym artykule wykazano, że chińscy urzędnicy przedstawiają idee które nie są oparte na demokratycznych zasadach – opisane tutaj praktyki polityczne wykraczają poza demokratyczne procedury. Chiny polegają całkowicie na pośrednictwie instytucji partyjnych i rządowych, np. państwowych przedsiębiorstwach i rządowych think tankach, aby kształtować odpowiednią narrację zewnętrzną. Artykuł pokazuje, że nie tylko sytuacja sekurytyzacji umożliwia wyjście poza demokratycznie ustanowione procesy. Kadrowanie idei – ruch sekurytyzacji – może wprowadzić pojęcia, które wykraczają poza ustalone normy demokratyczne. To również podważa argumenty dotyczące Chin jako zwolennika desekurytyzacji. Niniejszy artykuł pokazuje, że w interpretacji sposobu w jaki chińscy przedstawiciele nadają ramy ideom w swoim dyskursie z UE należy stosować reguły organizujące.

Empirycznie, artykuł ten wyjaśnia znaczenie chińskich idei przedstawionych w dyskursie BRI.
Maskując się hasłami takimi jak “zaufanie, harmonia, pluralizm, wspólnota losu”, chińscy przedstawiciele zbudowali narrację o zagrożeniu. Zagrożenie to wyraża się tym, że forsowane przez USA i UE koncepcje polityczne osadzone w obecnym porządku świata zawodzą. Przesłanie Chin dotyczące najistotniejszej idei, “nowego modelu globalizacji”, jest jasne: Chiny są w stanie zaproponować nowy porządek świata. Przedstawiciele chińskich think tanków formułują jeszcze śmielsze stwierdzenia: malejąca potęga USA daje impuls do (kierowanej przez Chiny) wspólnej przyszłości ludzkości. Chińscy przedstawiciele definiują nowy porządek świata jako wspólną przyszłość, w której promowany jest pokój i otwartość. Chińscy naukowcy z think tanków i instytucji państwowych, w tym prezydent Xi, przekazują ideę chińskiego porządku świata, będącego realizacją polityki antyprotekcjonistycznej. W związku z tym przedstawiciele ci twierdzą, że to Chiny, a nie USA uosabiają liberalizm handlowy. Jednak niniejsza analiza wykazała, że liberalizacja w ujęciu chińskim ma niewiele wspólnego z europejskim podejściem do prywatyzacji i europejskim liberalizmem rynkowym.

Kiedy Chiny wyrażają swoje zaangażowanie w zglobalizowaną, otwartą gospodarkę opartą na wartościach liberalnych, oznacza to wprowadzenie narzędzi interwencji państwowej i gospodarki sterowanej. Chińskie instytucje państwowe i think tanki dalej definiują nowy porządek świata jako arenę ‘pluralistycznej i otwartej współpracy i konsultacji’. Uderzające jest to, że Chiny przywołują ideę pluralizmu, ponieważ chińska definicja tego pojęcia ma bardzo niewiele wspólnego z systemem demokratyczno-pluralistycznym, w którym podmioty społeczeństwa obywatelskiego mogą oddolnie przekazywać swoje skargi rządowi.

Analiza wykazała, że kierowane przez rząd ośrodki analityczne utrzymują w dyskursie BRI pozytywny ton. Dotyczy to nawet zachodnich think tanków, które piszą pod szyldem chińskich think tanków. Chińskie think tanki które angażowały się w dyskurs, przez cały czas wspierały narracje chińskich instytucji państwowych. Chiny sprzymierzają się ze swoimi politycznymi przyjaciółmi w próbie wdrożenia nowego globalnego porządku świata. Tymi politycznymi przyjaciółmi nie są USA i UE, ale prezydent Białorusi Aleksander Łukaszenko i premier Węgier Victor Orban.
Zgodnie z chińską wersją pluralizmu, polityczni przyjaciele nie pokazują zbyt wiele otwartej krytyki dla chińskich idei politycznych.

Podobnie jak w przypadku koncepcji, że BRI stanowi alternatywę (dla zachodnich) narzędzi inwestycyjnych, Chiny zapewniają, że chińskie alternatywne strategie inwestycyjne są lepsze niż te które stosują USA i UE. Chińscy przedstawiciele ponownie wprowadzają ideę Konsensusu Pekińskiego, alternatywnego modelu dla kreowanego przez USA Konsensusu Waszyngtońskiego. Tutaj chińscy przedstawiciele przekazują argument podobny do tego który dotyczy “nowego porządku świata”, zróżnicowane strategie gospodarcze mogą odnieść sukces tylko pod przewodnictwem chińskich instytucji państwowych. Jest to zgodne z ideą leżącą u podstaw Konsensusu Pekińskiego, czyli głęboką interwencją państwa w rynek. Przedstawiciele chińskich think tanków argumentują, że inwestycje BRI pomogą zmienić stare wzorce centrum-przedmieścia. Idea ta jest również związana z nowym chińskim porządkiem światowym, opierając się na argumencie, że era zdominowanego przez USA porządku światowego dobiega końca. Idea otwartego “pluralistycznego dialogu” jest osadzona nie tylko wokół nowego porządku światowego, ale także chińskiej narracji globalnego lidera”. Prezydent Xi przekazuje narrację, że Chiny przywrócą sobie należne miejsce w historii jako światowego lidera, poprzez zaoferowanie alternatywnych koncepcji gospodarczych i politycznych.

Poza instrumentami finansowymi, Chiny mogą również zaoferować nową interpretację dialogu, pluralizmu, demokracji i praw człowieka. Jak argumentowano powyżej, pluralizm wiąże się z konsultacjami z interesariuszami, w ramach których chińscy urzędnicy państwowi edukują podmioty zaangażowane w BRI. Ten rodzaj edukacji i konsultacji z interesariuszami oznacza, że Chiny wyjaśniają swoje idee polityczne, np. dotyczące demokracji (z chińską charakterystyką). Jak argumentuje MSZ w odniesieniu do “pluralistycznych” konsultacji, KPCh jest gotowa konsultować się z interesariuszami na całym świecie w sprawie idei BRI, aby uzyskać wspólną, szeroką perspektywę na przyszły rozwój wydarzeń. Chiny na nowo zdefiniowały demokrację na własnych warunkach, łącząc idee silnego przywództwa partyjnego z ideologią socjalistyczną. Chiny twierdzą, że europejskie definicje pojęć powinny zostać zredefiniowane z uwzględnieniem chińskiego podejścia. Szerząc narrację przeciwną do europejskich idei demokratycznych, przedstawiciele chińskich think tanków odgrywają kluczową rolę w słabych demokracjach Europy Wschodniej.

Idea “wspólnego losu” przedstawia również chińską wizję nowego porządku świata. Chiński pokojowy porządek świata kojarzony jest z “Pięcioma zasadami pokojowego współistnienia”. Idee te z pewnością nie są nowe, jednak leżąca u ich podstaw idea, że inwestycje należy oddzielić od polityki wewnętrznej kraju przyjmującego, pozwala Chinom podważać politykę UE. Chińscy przedstawiciele twierdzą, że są otwarci na inne (niedemokratyczne) systemy polityczne. Chińskie podejście polegające na inwestowaniu niezależnie od aktualnej sytuacji politycznej, pozwala Chinom ignorować sytuację polityczną w każdym kraju. Europa funkcjonuje w zupełnie odmiennej rzeczywistości. Chińscy przedstawiciele twierdzą, że w krajach gdzie Europa jest nieobecna, chińska mantra “otwartości na każdy system polityczny” pomaga krajom rozkwitać. Zachodni uczeni piszący dla chińskiego think tanku twierdzą, że BRI zbudowało polityczne zaufanie i przyniosło dobrobyt gospodarczy krajom Europy Wschodniej.

Analiza ta pokazała również, że należy zwrócić szczególną uwagę na osoby zaangażowane w ten dyskurs. Z pewnością chińskie instytucje państwowe i rządowe nadają ramy chińskim narracjom. Jednak dzięki tej analizie na pierwszy plan wysunął się inny aspekt. W kontekście BRI Chiny wprowadziły nowy rodzaj chińskich think tanków w słabych demokratycznych państwach narodowych. Te think tanki pozostają częścią chińskiego państwowo-korporatystycznego systemu politycznego. Państwowy korporacjonizm oznacza, że think tanki i grupy interesu w Chinach są częścią systemu, który ogranicza ich zdolność do krytykowania idei politycznych. Jeszcze bardziej uderzające jest to, że niektórzy zachodni uczeni piszą pod szyldem chińskich think tanków. Nie tylko potwierdzają oni narracje rozpowszechniane przez chińskich urzędników, ale nawet używają mocniejszych argumentów, by podkreślić chińskie idee. Chińscy przedstawiciele państwowi nie tracą kontroli nad swoimi pozarządowymi piewcami “społeczeństwa obywatelskiego”. Odwołując się do przedstawionego we wstępie argumentu Buzana, względny sukces komunistycznych Chin może podważyć i tak już chwiejną legitymizację ustrojów demokratycznych w Europie Wschodniej.

Chińskie think tanki osadzone w krajach Europy Wschodniej odgrywają kluczową rolę w podważaniu idei demokratycznych. Chiński sposób prowadzenia dyskursu w krajach związanych BRI ulega dalszej ewolucji. Dlatego też niniejszy artykuł wnosi istotny wkład do debaty na temat ideacjonalizmu, sekurytyzacji i desekurytyzacji poprzez rozpoczęcie analizy kwestii dotyczących roli Chin, a w szczególności tego czy Chiny są zwolennikiem sekurytyzacji czy desekurytyzacji, co nie zostało wystarczająco zbadane na tle ich systemu politycznego i zasady organizacyjnej. Artykuł ten ma nadzieję stworzyć impuls do przyszłych badań nad tym ważnym tematem.

Stefanie Weil (www.researchgate.net)

tłumaczył MR