Odległość zaporowa

Odległość  zaporowa (ang. headspace) jest do wymiar odnoszący się bezpośrednio do wzdłużnego luzu łuski w komorze nabojowej przy zaryglowanym zamku. Na dopuszczalny normą rozrzut odległości zaporowej wpływ ma wiele czynników jak – materiał  łuski, fabryczny rozrzut długości łusek, grubość ich ścianek, dodatkowo może dojść (nienormowane) osłabienie ścianek łuski kilkukrotną elaboracją. Odległość  zaporowa jest jednym z najważniejszych parametrów eksploatacyjnych broni mającym wpływ na bezpieczeństwo użycia broni, niezawodność jej działania i celność. Dla użytkownika broni utrzymanie odległości zaporowej w zasadzie sprowadza się do okresowego jej pomiaru sprawdzianami i ewentualnej regulacji. Dla lepszego zrozumienia w/w zagadnień wskazane jest nieco szersze omówienie zagadnień: kształtu i wytrzymałości łusek (dokładne omówienie obliczeń wytrzymałościowych łusek w trakcie trzech faz ich odkształceń  pod działaniem ciśnienia gazów to zagadnienia wychodzące poza zakres tego opracowania).

Wymiar odległości zaporowej odnosi się do wszystkich naboi scalonych,  dopuszczalny rozrzut jest większy dla naboi dużego kalibru – dla przykładu; luz przy zamku zamkniętym mierzony między denkiem łuski, a czółkiem zamka dla armaty 85 mm wnosi ok 1 mm, dla naboi broni strzeleckiej są to dziesiąte milimetra.

Rozpatrzmy na początek zagadnienie celowości użycia amunicji scalonej i współpracy łuski z komorą nabojową. Łuska ma za zadanie pomieścić w jednej obudowie ładunek miotający, spłonkę (lub zapłonnik w amunicji artyleryjskiej mało kalibrowej) – z przodu łuski na wcisk osadzony  jest pocisk. W łuskach amunicji artyleryjskiej dodatkowo mamy odmiedzacz (zwój cienkiego drutu ołowianego umieszczony z przodu ładunku prochowego) i tekturowy deflegmator.

Dla ułatwienia przeładowania łuska musi mieć luz wzdłużny i średnicowy w komorze nabojowej. W przypadku gdy łuska nie ma kryzy wystającej, lub zgrubienia oporowego przy dnie, luz wzdłużny łuski przy stożku oporowym określany jest jako luz zaporowy i jednoznacznie określa odległość zaporową. Przy łusce z wystającą kryzą (np. 7.62x54R), luz na stożku przejściowym jest taki sam jak dla łuski z kryzą zwykłą,  ale nie określa on luzu zaporowego ze względu na inne płaszczyzny odniesienia dobrane dla tego naboju. Dla łuski bez szyjki (np .357 magnum) istniejący luz poosiowy równy jest luzowi zaporowemu.

Przykładowe wartości graniczne luzu łuski w komorze nabojowej dla broni strzeleckiej:

 – luz poprzeczny                             0.08  – 0.3 mm

– luz poprzeczny na szyjce łuski      0.05 – 0.2 mm

– luz  zaporowy                               0.1 –  0.3 mm                                         

Prawidłowo dobrany  luz w powiązaniu z właściwym materiałem łuski oprócz łatwości przeładowania musi spełnić  następujące wymogi: w momencie odpalenia łuska wydłuża się kasując luzy wzdłużny i poprzeczny, luzy te kasowane są do zera. Ekspansja szyjki i stożka łuski  po dociśnięciu do ścianek komory nabojowej uszczelnia komorę od strony zamka. Podczas dalszego wzrostu ciśnienia następuje sprężyste odkształcenie komory nabojowej połączone z dalszym rozciąganiem łuski. Sumaryczne powiększenie wymiarów łuski w momencie działania ciśnienia nie powinno spowodować w jej materiale odkształceń obwodowych i wzdłużnych które powodowałyby przekroczenie wartości Rm  (wytrzymałości na rozciąganie dla danego materiału łuski). Po spadku ciśnienia gazowego komora nabojowa powraca do wymiaru początkowego (zakres odkształceń, sprężystych), natomiast łuska pracująca w zakresie odkształceń plastycznych powinna także się skurczyć ale tylko do wymiaru zapewniającego minimalny luz dla zapewnienia łatwej ekstrakcji.

Powyżej podano pracę łuski przy prawidłowo dobranym materiale łuski i luzach. Nie spełnienie któregoś z w/w warunków powoduje następujące problemy:

– łuska zostanie zakleszczona po spadku ciśnienia – w tym przypadku wystąpią problemy z ekstrakcją, w skrajnym przypadku urwanie kryzy łuski przez wyciąg;

– pęknięcie łuski  w komorze nabojowej pod wpływem wysokiego ciśnienia. Przy prawidłowo dobranym materiale łuski będzie to oznaczało nadmierną wartość jednego z luzów, lub niewłaściwą obróbka cieplną po obróbce plastycznej łuski;

– można tu dodatkowo wymienić mało znany problem ekstrakcji łusek w historii rozwoju kbk M16, a dokładniej zbyt wysokie ciśnienie w momencie odsłonięcia otworu gazowego w lufie i skróceniu cyklu (wzrost szybkostrzelności teoret. do ok. 1200 strzałów/min). Powodem była tu zmiana typu prochu z IMR na starszy proch kulkowy. Ta sama amunicja dawała bezproblemowe działanie w kb z zamkiem czterotaktowym lub broni samoczynnej ale o dłuższym cyklu. Jak widać dla niezawodnego działania broni sporo wymogów musi być spełnionych jednocześnie.

Grubość ścianki łusek pistoletowych i karabinowych wynosi od 0,3 do 0,4 mm, przy czym grubość ścianki łuski zwiększa się płynnie w miarę zbliżania się do dna. Wytrzymałość  łuski wymaga nawet unormowania  grubości  zaoblenia ścianki łuski  na przejściu z tułowia w denko – tu od 1,2 do 4 grubości ścianki tułowia łuski.

Kształt łusek – spośród wielu obrysów łusek istniejących pod koniec  XIX wieku praktyka zostawiła w obiegu tylko łuski o następującym kształcie: walcowe (amunicja rewolwerowa oraz .22LR, .32 ACP .45 ACP), oraz łuski stożkowe amunicja pistoletowa (np 9×19) i karabinowa, Stożkowe  łuski wprowadzono do amunicji pistoletowej i karabinowej w celu łatwiejszego przeładowania i extrakcji, przy czym stożkowatość ścianki tych łusek wynosi od 1/30 do 1/100 wystarczy porównać łuskę naboju 7.62×51 i 7.62x54R, tudzież łuskę od kb Lebel. Stożkowate łuski pomimo zalet w łatwości przeładowania mają problem wytrzymałościowy. Proszę zauważyć, że przy niewielkim nawet wysunięciu łuski stożkowej powiększa się także jej luz obwodowy, co drastycznie zwiększa naprężenia rozciągające pod wysokim  ciśnieniem. Dla łusek walcowych dopuszczalne wysuniecie z komory nabojowej pod wys. ciśnieniem wynosi prawie tyle co grubość denka.

Na powyższym rysunku schematycznie pokazano luzy łuski z kryzą w komorze nabojowej przy zamku zamkniętym, jest to łuska np od naboju 7.62x54R. „Body clearance” – luz poprzeczny korpusu łuski, „shoulder clearance – luz na stożku oporowym”, „head clearance” – luz między czółkiem zamka, a dnem łuski, „head space” – odległość zaporowa dla tego typu łuski. Jak widać przednią płaszczyzną odniesienia do pomiaru odległości zaporowej jest w tym przykładzie tylni płask lufy natomiast odległość zaporowa czyli „headspace” składa się z odległości płaszczyzn odniesienia – dla tego naboju tylnego płasku lufy i czółka zamka.

Dobór płaszczyzn odniesienia dla określenia odległości zaporowej różnych naboi.

Poniżej pokazane będą przykłady płaszczyzn odniesienia w komorze nabojowej dla pomiaru odległości zaporowej. W zależności od typu łuski unormowano płaszczyzny od których mierzy się odległość do denka zamka, czyli odległość  zaporową.

Nabój pistoletowy o ściankach walcowych (równoległych), np 0.45 ACP lub 0.32 ACP (7.65x 17R), Ograniczeniem komory nabojowej z przodu jest płaszczyzna określona przez krawędź komory nabojowej na przejściu w stożek przejściowy (i część gwintowaną). Ograniczeniem z tyłu jest czółko zamka w pozycji zaryglowanej.

Na obu powyższych rysunkach pokazano płaszczyzny odniesienia dla pomiaru odległości zaporowej naboi ze zgrubieniem oporowym. Ten typ łusek stosuje się często do amunicji o podwyższonych ciśnieniach spalania (3500 do 4000 bar). Są to wg terminologii ang. tzw. belted magnum ctgs (cartridges), tu naboje myśliwskie  – 0.357 Holand&Holland oraz 0.460 Weatherby Magnum. Wymiary podane są w calach, kolor zielony oznacza odległość miedzy płaszczyzną oporową zgrubienia, a denkiem łuski. 1 cal (1”) = 25.4 mm

Podany powyżej inny schemat pomiaru odległosci zaporowej dla łusek starego typu z wystającą kryzą – tu .357 Magnum, .38SPL (Special) oraz antycznego czarnoprochowego naboju .45-70 Goverment. Wszystkie wymiary w calach. (.45-70 Gov’t oznacza kaliber .45, rok adopcji 1870.)

Powyższy rysunek przedstawia schematycznie przekrój komory nabojowej 7.62×51/ 0.308 Winchester

Przednia płaszczyzna odniesienia  jest tu ograniczona przez okrąg o umownie dobranej  średnicy 0.400 cala (lub wg angielskich oznaczeń .400”), tylnia płaszczyzna jest czółkem zamka (oznaczona jako „bolt face”). Jak z tego rysunku widać headspace, czyli odległość zaporowa ma tu wymiar 1.630” czyli 41.402 mm) i jest to minimalna odległość wg normy SAAMI (Sporting Arms And Ammunition Manufacturers Institute). Ten typ łuski posiada dwie powierzchnie oporowe oznaczone jako first i second shoulder. First shoulder – to stożek oporowy, second shoulder to stożek przejściowy „Freebore area” oznacza część przewodu lufy (o średnicy bruzd), z której usunięto gwint. Wartość „freebore” czyli gładki odcinek przewodu lufy ma nie dopuścić do oparcia się o gwint ostrołuku pocisku w pozycji broń zaryglowana. Dalsze powiększanie wartości freebore dobiera się ekspermentanie i ma to umożliwić zwiększanie prędkości wylotowej pocisku, przez zwiększenie naważki prochu ale bez przekroczenia ciśnienia maksymalnego (dla naboju .308 Win. Jest to ok 3500 bar) Throat to rejon „łagodnego” przejścia z części gładkolufowej na część gwintowaną przewodu, w wielu lufach stożek przejściowy ma b. krótki odcinek pozbawiony gwintu.

                 .308 Wichester łuska i odległość zaporowa komory nabojowej

Powyższy rysunek tłumaczy sposób obierania przedniej płaszczyzny odniesienia do pomiaru odległości zaporowej naboju .308 Win. Jak podano poprzednio – płaszczyzna ta (tu oznaczona kolorem czerwonym), jest prostopadła do osi łuski i przecina łuskę na stożku oporowym w miejscu w którym średnica przekroju wynosi .400” (cala). Jest to jedyny wymiar który posiada tą samą wartość dla łuski i komory nabojowej.

Lewy rysunek podaje toleranację długości łusek .308 Win. mierzoną od denka do płaszczyzny odniesienia  – wymiar podstawowy 1.634” z odchyłkami od 0.000 do – 0.007” (od 0.000mm do minus 0.1778mm). Większość fabrycznie nowych łusek tego naboju ma odległość zaporową  1.628’’ (41.3512mm).

Prawy rysunek przedstawia przekrój komory nabojowej .308 Win z zaznaczonymi odchyłkami wymiarowymi odległości zaporowej wg normy SAAMI. Wymiar podstawowy 1.630” z odchylką w plusie 0.010” i 0.000” w minusie. Jak widać bezpośredni pomiar odległości zaporowej nie jest tu niemożliwy wykonuje się go tylko przy pomocy sprawdzianów.

Wg podobnej zasady dobierane są płaszczyzny odniesienia większości aktualne używanych naboi np 7.92×57, 5.56×45, 7.62×39 itd.

Interpretacja pomiarów odległości zaporowej dla naboju .308 Winchester:

GO – lub sprawdzian przechodni 1.630”  Broń powinna ryglować po włożeniu tego sprawdzianu. Jest to minimalny wymiar odległości zaporowej dla niezawodnego działania broni.

NO GO lub sprawdzian nieprzechodni 1.634” Broń nie powinna ryglować po włożeniu tego sprawdzianu. Należy uregulować odległość zaporową, aczkolwiek strzelanie z tego egzemplarza może być bezpieczne.

FIELD – lub sprawdzian wybrakowania 1.638”. Gdy broń rygluje po założeniu tego sprawdzianu nie wolno z niej strzelać ze względu na możliwość poprzecznego rozrywania łusek pod wysokim ciśnieniem.

UWAGA – gdy broń rygluje na sprawdzianie NO GO (nieprzechodnim) , dla pewności ZAWSZE sprawdzić dany egzemplarz broni na sprawdzianie wybrakowania (FIELD)

Jak widać z powyższych tolerancji maksymalne powiększenie odległości zaporowej dla tego naboju może wynosić 1.638” – 1.630” = 0.008” (czyli 0.20 mm). Krótko mówiąc różnica pomiędzy sprawną i bezpieczną bronią w stanie fabrycznym, a strzałem połaczonym z ryzkiem rozerwanej łuski to tylko  0.20 mm w plusie, mierzoną między czółkiem zamka, a denkiem łuski w pozycji zaryglowanej

Rysunek powrównawczy komór nabojowych .308 Win (norma SAAMI) i 7.62×51 (oznaczona jako military lub long chamber – długa komora) Jak widać komora dla kalibru 7.62×51 ma dopuszczalną odlegloć zaporową dłuższa o .013” Co to oznacza? Komora dla naboju 7.62×51 może mieć większą dopuszczalną odległość zaporową o wspomiane .013”(0.33mm)  i nie wystąpi rozrywanie łusek, zaś w przypadku użycia w tym samym egzmplarzu broni naboju .308 łuski mogą już być rozrywane.

Warunek stosowania naboju .308 Win w komorach nabojowych broni wojskowej 7.62×51 – odleglość zaporowa musi być 1.632”, czyli broń powinna ryglować na sprawdzianie 1.630”, a nie powinna na sprawdzianie 1.634”.

Przyczyną tego zjawiska jest grubsze denko i scianki oraz  możliwa nieco większa dopuszczalna długość długość łusek 7.62×51. Oba naboje mają te same ciśnienia oraz te same wymiary zewnętrzne. Wiecej informacji na ten temat patrz w opracowaniu „Naboje 7.62×51 vs .308 Win”. Ten galimatias wmiarowy powstał w wyniku braku odpowiedniej synchronizacji prac pomysłodawcy tj. US Department of Defence i producenta pierwszych kb. wojskowych na ten nabój tj kb FAL w zakładach FN/Belgia w latach 50 tych.

Na powyższym rysunku pokazano odległość zaporową (headspace) dla naboju bocznego zapłonu .22LR. Dla bardziej czytelnego rysunku wzystkie wmiary są tu pokazane w dużo większej skali. Head clearance (luz między denkiem łuski, a czółkiem zamka) dla tego naboju jest utrzymywany między 0.003 do 0.006” (0.0762 do 0.154 mm) dla uwzględnienia rozrzutu grubości kryzy – ( rim thickness), z wartoscia 0.001” (0.0254mm) dla broni tarczowej (bench rest rifles)

Kontrola odległości zaporowej.

Broń fabrycznie nowa ma odległość zaporową ustawioną dla naboju, którego oznaczenie jest wybite na komorze zamkowej lub znajduje się w instrukcji. Srawdziany odległości zaporowej czasami są kodowane kolorowymi paskami sprawdzian przechodni „GO” ma pasek zielony, sprawdzian nieprzechodni „NO GO” pasek czerwony, FIELD – pasek czarny – patrz foto poniżej. Foto obok pokazuje zestaw wojskowych sprawdzianów odległości zaporowej 7.62x54R oraz sprawdzianów (przechodni i nieprzechodni) lufy 7.62. Jest to zestaw używany przez LWP (czasy układu warszawskiego), a oznaczenia na sprawdzianach są podane kodowo. Sprawdziany obok pudelka to 7.62x54R (dla kb PK) i 7.62×39

Sam sposób pomiaru może się róźnić dla różnych modeli broni i tu trzeba zerkąć do instrukcji. W wiekszości przypadków po dokładnym wyczyszczeniu komory nabojowej (smar, czy zanieczyszczenia sadzą błędny odczyt) należy włożyć na początek sprawdzian przechodni, zamykać zamek i obserwować czy nastąpi ryglowanie. Jeżeli tak to wkładamy kolejny sprawdzian czyli nieprzechodni itd. Przy włożonym sprawdzianie nie powino się używać siły dla domknięcia zamka, ze względu na możliwość uszkodzenia komory nabojowej (sprawdziany mają większą twardość niż komora). Wyjątkiem jest tu np instrukcja dla ukm-u PK, gdzie polecane jest dociśnięcie suwadła do przodu przy założonym sprawdzianie. Podane trzy sprawdziany przechodni (Go) nieprzechodni (NO GO) i wybrakowania (FIELD) to tylko podstawowy zestaw. W zakładach naprawczych, czy u rusznikarzy  spotyka się większy zestaw sprawdzianów dla tego samego kalibru i modelu broni, np dla kb FAL jest 10 sprawdzianów. A to dla bardziej precyzyjego doboru opory zamka. Dodatkowo dochodzi jeszcze problem że różni wytwórcy sprawdzianów np Clymer, Forster dla sprawdzianów przechodnich .308/7.62 proponują minimalne odchyłki w obu kierunkach – patrz poniższą listę, również oznaczenia dla broni wojskowej (NATO) i cywilnej (SAAMI) mogą się różnić.

* 1.630″ Forster GO

* 1.630″ Winchester .308 minimum

* 1.6315″ NATO 7.62 minimum

* 1.632″ Clymer GO

* 1.634″ Forster NO-GO

* 1.636″ Clymer NO-GO

* 1.638″ Forster FIELD

* 1.638″ Winchester .308 maximum

* 1.640″ Clymer FIELD

* 1.640″ NATO 7.62 maximum

 Przykłady sposobu pomiarów odległości zaporowej

Dla kb z zamkiem półswobodnym prod. H&K np model G3 lub 91 sprawdzianu w ogóle się nie używa, a w pozycji zamek zamknięty (nie zaryglowany bo w tych systemach broni ryglowanie nie istnieje) mierzymy szczelinomierzem luz między głowicą zamka a suwadłem i ten powinien wynosić od 0.5 mm dla broni nowej do 0.1mm. Niedopuszczalne jest strzelanie przy szczelinie równej zero ze względu na drastyczny wzrost prędkości odrzutu zamka.

Foto powyżej – pomiar szczeliny zamek – suwadło (Verschluβtrȁgerabstand)  w kb H&K G3 – szczelinomierz 0.5 mm włożony w szczelinę między głowicą zamka, a suwadłem.

MG 34 zamek z włożonym sprawdzianem

MG 34 zamek rygluje (dźwignia blokady opuszczona)

MG 34 zamek nie rygluje (dźwignia blokady podniesiona)

Powyżej: 3 fotografie pomiaru odległości zaporowej MG 34.

Przykład – pomiar odległości zaporowej dla historycznego ukm MG 34 wykonuje się przez włożenie sprawdzianu zamocowanego w głowicę zamka lub kompletnego zamka ze sprawdzianem w lufę, przy zdemontowanym płaszczu lufy. Obrót głowicy zamka powodujący zaskoczenie za występ z rolkami sterującymi dźwigni blokady oznacza zaryglowanie. Gdy obrót zamka spowoduje tylko podniesienie dźwigni – zamek nie rygluje. Interpretacja wymiaru sprawdzianu przy ryglowaniu:  na sprawdzianie nieprzechodnim dżwignia blokady zamka nie powinna zaskoczyć. Rygle zamkowe MG34 wykonane jako przerywany gwint śrubowy mają skok 14 mm, co przy kącie nachylenia α = 9 stopni 7 minut daje brak samohamowności gwintu –  patrz warunek samohamowności gwintu srubowego tg α ≤ μ (gdzie α kąt nachylenia rygli, μ wpółczynnik tarcia) w efekcie gdy dźwignia blokady zamka (Sperre) nie zaskoczy za występ z rolkami, podczas odpalenia nastąpi samoczynne odryglowanie zamka ze wszystkimi następstwami. itd.

Pomiar odległości zaporowej bez fabryczego sprawdzianu („metoda partyzancka”).

W wypadku gdy musimy się posłużyć bronią używaną, dla określenia czy dany egzemplarz będzie w ogóle bezpieczny w użyciu można użyć nazwijmy to partyzanckiej metody pomiaru. Za sprawdzian posłuży nam fabryczny nabój (nigdy powtórne elaborowany!), lub fabrycznie nowa łuska oraz zestaw podkładek (krążków) o średnicy denka łuski wyciętych ze szczelinomierza. Krążki przykleja się odrobiną smaru do denka łuski i sprawdzian gotów. Przykładowa grubość podkladek dla naboju .308 Win.

– 0.15mm dla sprawdzianu nieprzechodniego (NO GO)

– 0.20mm dla sprawdzianu wybrakowania (FIELD, lub MAXIMUM)

Reasumując broń np. kalibru .308 Win która rygluje bez życia siły na fabrycznie nowej łusce lub naboju z przyklejoną smarem podkładką 0.20mm bedzie niebezpieczna w użyciu

UWAGA !! o ile pomiar będzie dokonywany przy pomocy ostrego naboju należy przedsięwziąść następujące środki ostrożności:

– sprawdzić czy spłonka nie wystaje poza denko łuski (możliwość odpalenia przy domykaniu zamka)

– BEZWARUNKOWO ZDEMONTOWAĆ IGLICĘ !!!

– lufa ma być przetarta

– broń ma być skierowana w bezpiecznym kierunku – nie może być to twarda powierzchnia ze względu na możliwość rykoszetu

– zamka nie wolno zamykać na siłę, gdyż natąpi deformacja łuski i skrócenie „sprawdzianu”

Dokładność tego pomiaru nie będzie idealna głównie ze względu na rozrzut dlugości łusek.

Odległość zaporowa dla broni tarczowej.

Broń tarczowa ryglująca na sprawdzianie przechodnim (GO) ma zapewniony minimalny luz między czółkiem zamka, a denkiem łuski dla pokrycia ujętego w normie dopuszczalnego rozrzutu długości łusek. Krótko mówiąc – chodzi o niezawodność działania. Dawno zaobserwowano że powiększona odległość zaporowa ma negatywny wpływ na celność broni. Czasami do strzelania tarczowego używana jest broń, w której luz między denkiem łuski, a czółkiem zamka jest zero, czyli broń ta nie zarygluje na sprawdzianie przechodnim (GO). Ma to sens tylko wtedy gdy sami elaborujemy amunicję i użyte łuski mają tą samą długość. Oczywiście użycie takiej broni w warunkach polowych jest wykluczone. Nawet niewielkie zanieczyszczenia komory nabojowej uniemożliwi wtedy zaryglowanie, dodatkowo używana amunicja masowej produkcji będzie miała ujęty normą rozrzut długości łusek. Byłem świadkiem użycia  kb FAL, które nie ryglowały na sprawdzianie przechodnim.

Przyczyny wzrostu odległości zaporowej.

W trakcie strzelania występuje powiększanie odległości zaporowej. Na ten proces składają się:

– Wyrobienie powierzchni oporowych rygli zamkowych oraz opór ryglowych w komorze zamkowej (w niektórych konstrukcjach opory ryglowe znajdują się w przykręcanej do lufy obsadzie np kbk serii AR, HK 121, MG 34, MG42 itd). W niektórych niepoprawnie skonstruowanych komorach zamkowych, odksztalcenia komór zamkowych będą również miały wpływ na wzrost odległości zaporowej (Patrz FAL prod DSA z aluminiową komorą zamkową).

– Podczas przepychania pocisku przez lufę występuje opór przetłaczania pocisku, który stara się wyrwać lufę do przodu. Np dla naboju 7.92×57 – pocisk pełno płaszczowy, płaszcz pocisku stalowy, opór przetłaczania jest to działająca udarowo siła 133 kG. Te powtarzające się cyklicznie dynamiczne obciążenia (lub lepiej uderzenia) powodują odkształcenia plastyczne w gwincie osadczym lufy, czyli lufa powoli „odsuwa” się od komory zamkowej. Jako, że tolerancje wspomnianego „odsuwania” się lufy oraz odkształceń plastycznych (tj nieodwracalnych)  rygli zamka i opór ryglowych są w dziesiątych częściach milimetra na ogół co 6 do 8 tys. wystrzałów należy przeprowadzić kontrolę, ewentualnie regulację odległości zaporowej.

Przykład rozrywania łusek z powodu nadmiernej odległości zaporowej

Powyższe foto przedstawia rozerwane łuski nabojów 12.7×99 odpalonch z wkm BMG M2HB. Broń miała nadmierną odległość zaporową (excessive headspace). Rozrywanie łusek powoduje zacięcia broni i konieczność wyciągania specjalnym przyrżądem urwanych części łusek. W innych modelach broni wydmuch gazów pod pełnym ciśnieniem może spowodować uszkodzenie komory zamkowej i czasami zranienie strzelca (wzrok jest tu najbardziej narażony).

UWAGA! Przy zakupie używanej broni należy taże zwrócić uwagę na zgodność numerów zamka i komory zamkowej/lufy, o ile te numery są wybite. Ze względu na dopuszczalne odchyłki wmiarowe tych części jest możliwy montaż broni nawet z nowch elementów z końcowym efektem nadmiernej odległości zaporowej. Wniosek z powyższego jest następujący: w przypadku zakupu używanej broni, pomimo sprawdzenia zgodości numerów seryjnych zawsze należy sprawdzić odleglość zaporową, o ile z bronią nie jest dostarczony certyfikat pomiaru tej odległości.

Sposoby regulacji odległości zaporowej.

Są trzy sposoby regulacji odległości zaporowej. W każdym z tych sposobów celem jest żeby broń ryglowała na sprawdzianie przechodnim, a nie ryglowała na nieprzechodnim. Pierwsza metoda to przesunięcie lufy do tyłu. W większości modeli kb, czy niektórych modeli broni krótkiej (np P08, rewolwery z wkrecaną lufą) polega ona na zdemontowaniu lufy i przetoczeniu (splanowaniu) kołnierza oporowego lufy o wartość nadmiaru odległości zaporowej. Problem pojawia się gdy muszka lub jej podstawa jest wykonana jako część lufy. Po dociągnięciu lufy muszka będzie przekoszona w bok. Żeby tego unikąć kołnierz lufy należy w takim przypadku przetoczyć o wartość równą skokowi gwintu osadczego lufy, następnie używając rozwiertaka do komór nabojowych (cena ok USD 70 do 100) pogłębić komorę nabojową dla uzyskania poprawnej odległości zaporowej.

Drugi sposób to przesunięcie czółka zamka do nieruchomej lufy. Tu jednak wymagane są części zapasowe np dla kbk AK są to nadwymiarowe zamki (są trzy wymiary naprawcze). Dla kb FAL stosuje się wymienne nadwymiarowe opory zamka. Dla broni z zamkiem pólswobodnym np H&K G3 będzie to wymiana rolek zamka na nadwymiarowe. Wymienione naprawy są proste do wykonania, problemem jest brak takich części na rynku – broń jak FAL czy modele H&K z zamkiem pólswobodnym od lat nie są produkowane.

Trzeci sposób regulacji mozna nazwać mieszany – patrz ukm PK/PKM. Regulację odległości zaporowej przprowadza się przez odkręcanie śruby na ryglu lufy – to przesuwa lufę do tyłu. Gdy określona w instrukcji ilość obrotów śruby jest wykonana, należy wymienić zamek na nadwymiarowy. Podobnie jak w AKM zamki do PK są dostępne w 3 wymiarach. Nadwymiarowy zamek ma naddatek na ryglach. Gdy są trudności z pomiarem odległości zaporowej należy ocenić luz rygla lufy w prowadnicach, ewentualnie wymienić rygiel na nadwymiarowy. Rygle te są dostęne tak samo w trzech wymiarach (różnią się szerokością).

Czasami udaje się ustawić własciwą odległość zaporową korzystając z zapasowych zamków dla danego modelu broni np. k98, FAL itd. Ten sposób naprawy ma sens w krajach gdzie zamki nie są częściami rejestrowanymi np. USA, Kanada i nie ma problemów z zakupem i zbędna papierologią.

Istnieją także sprawdziany odległości zaporowej dla naboi, jednak ich zakup ma sens tylko przy prywatnym elaborowaniu amunicji. Przy użyciu fabrycznej amunicji dodatkowy test przy użyciu tego sprawdzianu nie ma sensu, aczkolwiek podczas przygotowywania amunicji do strzelania trzeba zwrócić uwagę, czy któryś pocisk nie jest wsunięty zbyt głęboko w łuskę. To powoduje zwiększenie wsółczynnika gęstości ładowania i drastyczny wzrost ciśnienia spalania.

Sprawdziany odległości zaporowej, rozkalibrowania luf, wystawania iglic są dostępne z wielu firm, najłatwiej z amerykańskiego Brownells Inc.  Firma ta ma przedstawicielstwo w Polsce.

Zbigniew Szkudlarek

Halifax NS Canada

Tags: , , , , ,